Handsfree bellen, waarom is dat gevaarlijk?

Shell en DSM hanteren life saving rules, een top 12 van geboden en verboden die het leven van medewerkers moet beschermen. Shell claimt dat de invoering hiervan bijdraagt aan de afname van dodelijke ongevallen. Saillant detail is dat veel van die regels betrekking hebben op verkeersdeelname. Blijkbaar is een van de gevaarlijkste aspecten van het werken in de chemie dat je soms moet reizen op de openbare weg. Een van de regels heeft betrekking op handsfree bellen. Dat is binnen deze bedrijven strikt verboden op straffe van ontslag. Waarom eigenlijk en waarom hanteert de overheid deze regel niet?

Wat maakt bellen anders dan praten?

De eerste vraag is natuurlijk waarom bellen gevaarlijker is dan praten met een medepassagier. Daarvoor is geen bewezen verklaring maar ik heb wel een hypothese. Want wat gebeurt als iemand wordt gebeld op een mobiele telefoon? Het eerste wat je ziet is dat de persoon zich afzondert, niet alleen figuurlijk maar vaak ook letterlijk. Men trekt zich even terug uit het gezelschap. Goede communicatie vraagt dat je je verplaatst in de positie van de ander. Bellen vanuit de auto betekent dat je in gedachten even bij die ander bent en niet bij de hier-en-nu situatie op de weg. Daarin schuilt een essentieel verschil tussen bellen en praten met een medepassagier die naast je zit.

Ons brein volgt onze aandacht

Onze zintuigen zijn zo goed dat we meer prikkels registreren dan we kunnen verwerken. Het brein verzamelt zo veel mogelijk gegevens en selecteert daarna op basis van de relevantie van dat moment. Als we mentaal ergens anders zijn, dan worden daarmee de prikkels uit de huidige situatie even minder relevant. Dit proces is wetenschappelijk vastgesteld in een verkeersimulator. Met name beelden uit onze ooghoeken (verkeer van opzij) en geluiden moeten het ontgelden. Als handsfree beller benutten we dus minder informatie om ons rijgedrag vorm te geven.

We hebben het niet door

Het filteren van prikkels geschiedt volledig onbewust, we hebben er geen weet van. In die zin lijkt de invloed van bellen op die van een glaasje alcohol. Ook daarbij voelen we geen effect op ons handelen, terwijl het er wel is. In de simulator blijkt dat de impact van handsfree bellen vergelijkbaar is met de consumptie van vier glazen alcohol. Chauffeurs die handsfree bellen hebben niet door dat hun rijprestaties achteruit gaan. Feitelijk zwabberen ze meer over de weg en reageren ze te laat op onverwachte situaties. Juist omdat we de feedback op ons eigen gedrag minder registreren, is er geen spontane neiging om dit effect door een aangepast rijgedrag te compenseren.

Zelfoverschatting is gevaarlijk

Het is geen geheim dat de mens soms een onjuist beeld van zichzelf heeft. We noemen dat een attributiefout. We menen over eigenschappen te beschikken die we helemaal niet hebben. Veel mensen leiden aan chronische zelfoverschatting van hun veiligheidsgedrag. Velen onder ons vinden zich behoren tot de 50% veiligste weggebruikers. Mede daarom is handsfree bellen levensgevaarlijk, zowel voor onszelf als voor medeweggebruikers.

Waar blijft de overheid?

In 2002 is het handsheld bellen in de auto bij wet verboden. Al snel daarna bleek het onderscheid handsheld-handsfree niet terzake te zijn. De stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid heeft hier vaak op gehamerd. Toch lijkt de politiek doof voor deze geluiden. Met de mededeling "we kunnen handsfree bellen niet controleren" wordt de discussie afgedaan. Ernstig is dat men geen besef heeft van de consequenties van deze houding. Door het een te verbieden en het ander niet, wordt er een boodschap afgegeven dat het ene onveilig is en het andere niet. Bovendien is het een drogreden. Net zoals het verbod op laserdetectors (om snelheidscontroles op te sporen) kan er op termijn een verbod op handsfree-installaties komen.

De rollen zijn omgedraaid

Als er een ongeluk gebeurt in de chemie, kijken we ook naar de verantwoordelijkheden van de overheid. Het bewaken van onze veiligheid leggen we graag in haar handen, zeker daar waar commerciële belangen vertroebelend kunnen werken op het beleid van organisaties. Bij handsfree bellen heeft de chemie de overheid ingehaald. Omdat ik het iedereen gun om veilig op de plaats van bestemming te komen wil ik bij deze de overheid oproepen de feiten onder ogen te zien en dit dwaalspoor te verlaten. Dat helpt in het overtuigen van de rest van Nederland dat bellen in de auto passé moet zijn.

Juni Daalmans

April 2013

Ontvangt u deze themabrieven niet standaard en wilt u dat wel, stuur dan even een lege mail met als onderwerp "themabrieven". U wordt dan op de mailinglijst geplaatst.

De theoretisch achtergrond van deze themabrief is uitgewerkt in het recentelijk bij Elsevier verschenen boek: Human Behavior in Hazardous Situations. Best Practice Safety Management in Chemical and Process Industries (Daalmans, 2012) Wil je meer weten over het creëren van veiligheid volgens deze visie? Kijk dan ook op: www.brainbasedsafety.nl